TY - GEN ID - 10442/13305 Y1 - 2013/// T1 - Ειδικές Μορφωτικές Εκδηλώσεις “Επιστήμης Κοινωνία”, 2013: Παλιά και νέα φτώχεια και η εξουσία του χρήματος (Β΄ Κύκλος Ομιλιών) PB - Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) UR - https://hdl.handle.net/10442/13305 N2 - Η φτώχεια, όπως και αν αυτή ορίζεται ή αντιμετωπίζεται μέσα στον ιστορικό χρόνο (θέμα που μελετάται στον παρόντα Κύκλο), υπήρξε πάντα η αποκλειστική συνοδός της εξουσίας του πλούτου. Αν σήμερα τα οικονομικά και τα στατιστικά μεγέθη την ορίζουν ανά χώρα και κοινωνία, ως την έλλειψη πόρων για την ικανοποίηση βασικών ανθρώπινων αναγκών, τα μεγέθη αυτά και τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά δεν υπήρξαν πάντα συγκεκριμένα, ούτε επαρκώς διακριτά και μετρήσιμα. Η αδιαφορία των πλουσίων ή η φιλανθρωπία και ο ευεργετισμός συσκότιζε την αόρατη, κρυμμένη ή χωρίς κυρίαρχο λόγο αλλά πάντα απειλητική πενία κατά την αρχαιότητα. Στη συνέχεια κατά τους χριστιανικούς χρόνους μέρος από την εξουσία του πλούτου υιοθέτησε τα κηρύγματα για την παρηγορητική πτωχεία και κοινοκτημοσύνη δημιουργώντας την αγιοσύνη της εξαθλίωσης και την ενάρετη πενία. Θεωρείται πάντως ως προσφορά και κατάκτηση των Μέσων Χρόνων ο κυρίαρχος θεολογικός αλλά και κοινωνικός λόγος για την πενία που οδήγησε σε πρακτικές ανακούφισης, περίθαλψης των ενδεών και εξαθλιωμένων. Βέβαια κατά μια άποψη η φτώχεια είναι η κόκκινη σέλα στο άλογο της κάθε εξουσίας και πάνω της κάθεται ο πλούτος που «ευεργετώντας» χαλιναγωγεί. Όταν όμως η χαλιναγώγηση των εξαθλιωμένων δεν ήταν πλέον δυνατή ή όταν οι αόρατοι διεκδικούσαν και γίνονταν ορατός κίνδυνος, καθώς πλήθαιναν κατά εποχές μετά από την αποδιάρθρωση της ευημερίας, η αντίληψη για τους φτωχούς και η αντιμετώπισή τους άλλαζε δραματικά. Προβάλλεται πλέον η πολλαπλή επικινδυνότητα της φτώχειας για την κοινωνία. Η φτώχεια θα θεωρηθεί η μήτρα της επανάστασης και του εγκλήματος. Η νεωτερικότητα, μάλιστα, θα δημιουργήσει αστυνομικά, σωφρονιστικά ή και ανά περίπτωση ανθρωπιστικά συστήματα αντιμετώπισης, οι δε ανακριβείς τρόποι θεώρησης του κοινωνικού αποκλεισμού θα κυριαρχήσουν. Ταυτόχρονα θα κριθούν ως επιβεβλημένες κάποιες πρόνοιες για την αποδυνάμωση ή αποφυγή των κοινωνικών εκρήξεων. Στον παρόντα Κύκλο με θέμα «Παλιά και νέα φτώχεια και η εξουσία του χρήματος» πιθανότατα δεν υπάρχει τίποτε το παλιό και τίποτε το νέο αναφορικά με την ίδια τη συνθήκη της φτώχειας και της εξουσίας, καθόσον διαπιστώνεται το αναλλοίωτα διαρκές τους στην ιστορία. Ίσως αυτός είναι ο λόγος που αποφύγαμε, εκτός των άλλων, την ιστορική εξέταση του θέματος κατά τον «πλούσιο» αιώνα που μας άφησε αλλά και στο σήμερα που πτωχοποιεί: για αυτά θα άξιζε να αφιερωθεί ένας άλλος κύκλος. Και μπορεί όλα να αλλάζουν και όλα ίδια να μένουν, αλλά εμείς ας σταθούμε και ας μελετήσουμε τα κηρύγματα, τις θεωρήσεις, τις δράσεις, κάποιες ακραίες κάποιες φιλάνθρωπες, πολιτικά, οικονομικά ή κοινωνικά συμφέρουσες. Έτσι αν οι παλαιοί κήρυτταν ότι ο πλούτος μπορεί να δικαιωθεί με την ελεημοσύνη, αλλά και ο φτωχός με την υπομονή, η ιστορία μάς υπενθυμίζει ότι υπάρχουν εποχές, σαν τη δική μας, που τόσο ο πλούτος όσο και η υπομονή εξαντλούνται, με απρόβλεπτες συνέπειες, ώστε να καθίσταται η ενασχόλησή μας με το θέμα ιδιαίτερα επίκαιρη, επείγουσα και χρήσιμη. ER -