Η «τέχνη» του πολέμου: πολιορκίες και οχυρώσεις

Abstract

Ο πόλεμος ως πράξη βίας, ως έκφραση της ανθρώπινης επιθετικότητας, ως εκδήλωση αντικρουόμενων συμφερόντων στο πλαίσιο μιας κοινωνίας ή ενός διεθνούς πολιτικού περιβάλλοντος, αποτελεί ένα σύνθετο γεγονός με πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, ιδεολογικές και ψυχολογικές παραμέτρους. Πρόκειται για ένα φαινόμενο με ιστορική και πανανθρώπινη διάσταση, που συνοδεύει διαχρονικά την εξέλιξη του πολιτισμού. Στους χρόνους του Βυζαντίου και γενικότερα του Μεσαίωνα έλαβε σχεδόν ενδημικές διαστάσεις και υπήρξε, πέρα από μια αναπόφευκτη και τραγική πραγματικότητα, μέσο επιβίωσης μιας αυτοκρατορίας, η οποία υπήρξε μία υπερδύναμη της εποχής. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ιδεολογικό οπλοστάσιο της πολιτικής θεωρίας των Βυζαντινών, που παρήγαγε μια «υψηλή» στρατηγική, υπεύθυνη για τη δημιουργία του μακροβιότερου κέντρου διεθνούς ισχύος στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού. Η προσήλωση στην ιδέα της οικουμένης σε συνδυασμό με την πολιτική ευελιξία, η αποφυγή μετωπικών συγκρούσεων και η χρήση διπλωματικών μεθόδων και ελιγμών αποτέλεσαν τα κύρια χαρακτηριστικά της στρατηγικής αυτής. Από την άλλη πλευρά, ο βυζαντινός στρατιωτικός μηχανισμός, όσον αφορά στην οργάνωση και λειτουργία του, ανταποκρινόταν πλήρως στις πολεμικές ανάγκες. Η διεξαγωγή και η εξέλιξη του πολέμου εκ μέρους των Βυζαντινών θα παρουσιαστούν στον Ε΄ κύκλο ομιλιών με θέμα: Ο πόλεμος στους χρόνους του Βυζαντίου. Ο κύκλος περιλαμβάνει ενότητες σχετικές με την τακτική και τη στρατηγική των Βυζαντινών, τις επιχειρησιακές δυνατότητες και τον εξοπλισμό του βυζαντινού στρατού, την πολιορκητική τέχνη και τον ναυτικό πόλεμο, καθώς και την πολεμική ιδεολογία. Ειδικότερα, θα αναλυθούν ορισμένες πτυχές της πολεμικής ιδεολογίας από τη μέση και την ύστερη βυζαντινή περίοδο, η δράση των βυζαντινών κατασκόπων, οι ναυτικές συγκρούσεις με τους Άραβες, η τακτική του θεματικού στρατού, ο εξοπλισμός του βυζαντινού στρατιώτη και οι αναπαραστάσεις του, η τεχνική των πολιορκιών και η σημασία των οχυρώσεων. Η συγκεκριμένη θεματική θα προβάλει την πολεμική εμπειρία ως μια πλευρά του βυζαντινού πολιτισμού. Προϊόν ενός ολοκληρωμένου συστήματος παραδόσεων, πεποιθήσεων και ιδεών, ο πόλεμος στους χρόνους του Βυζαντίου διατηρεί την επικαιρότητά του ως ιστορικό παράδειγμα για τον σύγχρονο, μα όχι «απόλεμο» κόσμο.